Bir zamanlar Taliban'ın kalesi olan Kandahar, önde gelen bir ticaret merkezi ve stratejik önemi yüksek bir şehir. 

Reuters haber ajansına konuşan yerel bir hükümet yetkilisi, "Taliban, şiddetli çatışmaların ardından dün gece geç saatlerde Kandahar şehrinin kontrolünü ele geçirdi" dedi.

Bir Taliban sözcüsü de "Kandahar tamamen fethedildi" dedi.

Taliban Perşembe günü ülkenin en büyük üçüncü şehri olan Herat'ta ve başkent Kabil'e yaklaşık 150 kilometre mesafedeki stratejik açıdan önemli Gazni vilayetinin merkezi Gazne'de de kontrolü sağlamıştı.

BBC'ye konuşan bazı kaynaklar, Helmand vilayetinin başkenti olan Leşkergah kentinin de Taliban tarafından ele geçirildiğini söyledi. Ancak bu henüz teyit edilmedi.

Kandahar'ın ardından Taliban ülkede bir haftadan az bir sürede 12. vilayet merkezini ele geçirmiş oldu.

BBC'nin Güney Asya Editörü Anbarasan Ethirajan, "Taliban'ın ilerleme hızı deneyimli askeri analistleri bile şoka uğrattı" dedi. 

Kandahar neden önemli?

Kandahar sahip olduğu uluslararası havalimanı, tarımsal ve endüstriyel üretimi ile ülkenin ana ticaret merkezlerinden biri olması nedeniyle stratejik olarak önemli kabul ediliyor. 

Taliban'ın doğduğu yer olan Kandahar'ın ele geçirilmesi, örgüt için büyük bir motivasyon anlamı taşıyor.

Merkezin kontrolünü sağlamadan önce birkaç haftadır şehrin kenar mahallelerine saldıran Taliban birlikleri, Çarşamba günü şehirdeki hapishaneyi ele geçirmiş ve militanlarını şehre salmıştı.

AFP haber ajansına konuşan bir bölge sakini, hükümet güçlerinin toplu halde kentin dışındaki bir askeri tesise çekildiğini söyledi. 

ABD ve İngiltere tahliye için ülkeye asker gönderiyor

Bu gelişmelerin ardından, ABD, Kabil Büyükelçiliği'nden personelinin tahliyesi için ülkeye yaklaşık 3 bin, İngiltere de vatandaşlarının tahliyesi için 600 asker göndereceğini açıkladı. 

ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ned Price gazetecilere verdiği demeçte, Büyükelçiliğin Afganistan'daki mevcudiyetinin güvenlik durumu nedeniyle azaltıldığını ve sadece bulunması zaruri kişilerin kalacağını söyledi.

Fakat Kabil'deki Büyükelçiliğin mevcut konumunda açık kalacağını kaydetti. 

Price, "Bu terk etmek değil. Bu bir tahliye değil. Bu toptan çekilme değil. Bu, sivil ayak izimizin boyutunun azaltılması" dedi.

Pentagon Sözcüsü John Kirby, ABD güçlerinin bir veya iki gün içinde Kabil'de olacağını ve havaalanında konuşlanacağını söyledi.

Gazne'nin kontrolünün ardından Valilik binasın önünde devriye gezen bir Taliban militanı.

ABD Kabil Büyükelçiliği de bugün Amerikan vatandaşlarına ülkeyi terk etmeleri çağrısını yineledi. Elçiliğin internet sitesinde yayımlanan açıklamada, ABD vatandaşlarının derhal, bulabilecekleri ticari uçuşlarla Afganistan'ı terk etmeleri istendi.

Ülkeye gönderilecek olan İngiliz askeri personelin, İngiltere vatandaşlarının yanı sıra Afgan personel ve tercümanların tahliye edilebilmesi için koruma ve lojistik destek sağlayacağı belirtiliyor.

Cuma günü İngiltere Dışişleri Bakanlığı tüm İngiliz vatandaşlarına ülkeyi terk etmelerini tavsiye etmişti.

Ülkede halen 4 bin İngiliz vatandaşının olduğu tahmin ediliyor.

Taliban'ın Gazne'yi ele geçirmesi neden önemli?

Taliban güçleri, Perşembe günü önce başkent Kabil'in yaklaşık 150 kilometre güneybatısındaki stratejik açıdan önemli ve Gazni vilayetinin merkezi Gazne kentini ele geçirdi.

Gazne, Kabil-Kandahar yolu üzerinde ve güneyde Taliban'ın güçlü olduğu yerlerle başkent Kabil arasındaki bağlantıyı sağlıyor.

Kentin ele geçirilmesinin, Taliban'ın başkent Kabil'i alma olasılığını güçlendirdiği şeklinde yorumlar yapılıyor.

Gazne Valisi Mohammad Daud Laghmani, Taliban'ın eyalette kontrolü sağlaması sonrası Kabil'e kaçtı.

Herat ise ülkenin en büyük 3. kenti. Taliban'ın, Herat'taki ana hapishaneden 3 bin mahkumu serbest bıraktığı bildirildi.

Kandahar'da da şiddetli çatışmalar yaşandığı bildiriliyor. Taliban kentteki hapishaneyi ele geçirdiğini duyurdu ancak bu bilgi henüz doğrulanmadı.

Helmand vilayetinin merkezi Leşkergah'ta da Taliban güçleri polis merkezini ele geçirdi.

Halen Afganistan'da 34 vilayet merkezinin yaklaşık üçte biri Taliban'ın elinde.

Taliban, ABD ve diğer yabancı güçlerin 20 yılın ardından ülkeden çekilme kararı almasının ardından sonra hızla ilerledi ve neredeyse her gün yeni bölgeleri ele geçirildi.

Birleşmiş Milletler'e göre Afganistan'da son bir aydaki çatışmalarda 1000'den fazla sivil hayatını kaybetti.

Afganistan Genelkurmay Başkanı General Veli Muhammed Ahmedzai Çarşamba günü görevden alınmıştı. Ahmedzai göreve Haziran ayında gelmişti.

Haziran'da çekilen fotoğrafta görülen Gazne kenti, stratejik açıdan önemli.

ABD, Rusya ve Çin'den ortak açıklama

ABD, Rusya, Çin ve diğer büyük güçler yaptıkları ortak açıklamada, Afganistan'da askeri güç kullanımı yoluyla dayatılan hiçbir hükümeti tanımayacaklarını duyurdular. 

Katar'ın başkenti Doha'da yapılan görüşmelerin ardından yayınlanan ortak açıklamada, Afganistan için acilen barış sürecinin hızlandırılması çağrısında bulunuldu. 

Ayrı bir açıklamada, Avrupa Birliği (AB) Dış Politika ve Güvenlik Yüksek Temsilcisi Josep Borrell de Taliban'ı, ülkenin askeri güçle ele geçirilmesi ve bir İslam Emirliği kurulması durumunda, uluslararası toplum tarafından yalnız bırakılacağı konusunda uyardı. 

Açıklamada, Kabil'deki hükümete desteğin, barışçıl ve kapsayıcı bir çözüme, ve kadınlar ile azınlıklar dahil tüm Afganlara saygı gösterilmesi şartına bağlı olacağı belirtildi.

Afganistan hükümetinden bir kaynak, Al Jazeera'ya yaptığı açıklamada, ülkede şiddetin son bulması karşılığında Taliban'a iktidarı paylaşmayı önerdiklerini söyledi. Hükümetten ise bu konuda herhangi bir açıklama yapılmadı.

Bu arada Alman hükümeti, Taliban'ın ülkenin tamamında denetimi ele geçirmesi halinde, ülkeye yaptığı mali yardımı keseceği tehdidinde bulundu.

Almanya Dışişleri Bakanı Heiko Maas, Taliban'ın yönetimi ele geçirmesi, Şeriat uygulaması ve Afganistan'ı bir halifeliğe dönüştürmesi halinde, yılda yarım milyar dolarlık yardıma son verileceğini söyledi.

Sadece bu hafta, ülkenin kuzeyindeki binlerce kişi, güvenlik için evlerini terk edip, başkent Kabil'e doğru yola çıktı. 

Başkentin dışında derme çatma kamplar kurulurken, birçok kişi sokaklarda ya da terk edilmiş depolarda kalmaya başladı. 

Kunduz'da Taliban'ın evini ateşe vermesinden sonra sonra kaçan 35 yaşındaki bir seyyar satıcı "Ekmek alacak, çocuğuma ilaç alacak paramız yok" dedi.

Cumhurbaşkanı Gani, Mezar-ı Şerif'e gitti

Öte yandan Cumhurbaşkanı Eşref Gani, geleneksel olarak Taliban karşıtı bir yer olan Mezar-ı Şerif'e giderek hükümet yanlısı güçleri harekete geçirmeye çalıştı. 

Mezar-ı Şerif, Özbekistan ve Tacikistan sınırları yakınında ve kentin kaybedilmesi hükümetin ülkenin kuzeyindeki kontrolü tamamen kaybetmesi anlamına geliyor.

Afganistan'daki Özbeklerin lideri ve eski Afganistan Cumhurbaşkanı Yardımcısı General Raşid Dostum'un "Taliban birkaç kez kuzeye geldi ama hep sıkışıp, kaldılar" dediği belirtiliyor. 

BBC Muhabiri Ethirajan Anbarasan, Gani'nin Afgan Ulusal Ordusu'nu güçlendirmek için sürekli Dostum gibi milis liderlerini dışladığını, şimdiyse ihtiyaç anında yine bu isimlerin yardımını istediğini söylüyor. 

Gani, hafta başında da hükümet yanlısı milisleri silahlandırmayı kabul etmişti.