<p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı, İran ile nükleer tesislerdeki denetimlerine üç ay daha devam edebilmek için anlaştı.</span></span></p> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">Fakat aceleyle yapılan bu anlaşma, ajansın baskın denetimler yapma iznini sonlandırdı.</span></span></p> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">İran bu kararı ABD'deki Joe Biden yönetiminin, Donald Trump'ın 2017'de geri getirdiği yaptırımları kaldırmaması sonucu aldıklarını söyledi.</span></span></p> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">Bu üç aylık süreçte Washington ve Tahran'ın, yaptırımların kaldırılması için müzakere yapması bekleniyor.</span></span></p> <section aria-hidden="true" aria-label="Reklam 2" data-e2e="advertisement" role="region"><span style="font-family: Tahoma, Geneva, sans-serif; font-size: 18px;">2015 yılında Çin, Fransa, Almanya, İran, Rusya, Birleşik Krallık ve Avrupa Birliği İran'ın nükleer silah edinemeyecek bir şekilde nükleer program yürütmesi konusunda anlaşmış, bunun karşılığında da İran'a yönelik yaptırımlar kaldırılmıştı.</span></section> <section aria-labelledby="recommendations-heading" data-e2e="recommendations-heading" role="region"> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">Fakat Trump yönetimi 2017'de bu anlaşmadan tek taraflı çekilerek yaptırımları geri getirmişti.</span></span></p> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">Bu kararın ardından İran, anlaşma sonucu yapmamayı kabul ettiği bazı nükleer faaliyetlerine geri dönmüştü.</span></span></p> <h2 id="Son-karar-ne-anlama-geliyor" tabindex="-1"><strong><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">Son karar ne anlama geliyor?</span></span></strong></h2> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">Salı günü İran Meclisi'nde kabul edilmesi beklenen yasa, Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu'nun ani denetimler yapma imkanını elinden alacak.</span></span></p> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">Bir haftadır Tahran'da müzakereler yürüten ajansın yöneticisi Rafael Grossi, "Bu yasa uygulamaya girince maalesef ek protokol sayesinde yaptığımız bu denetimler sonlanacak" dedi ve ekledi:</span></span></p> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">"Tesislere erişimimiz daha zor olacak, bunu kabul etmemiz lazım. Ama yine de yeterli miktarda takip ve denetim yapabileceğiz."</span></span></p> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">İran söz konusu denetimlerin yapılmasını 2006 yılında yasaklamış, 2015'te ise anlaşma sonucu tekrar izin vermişti.</span></span></p> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">Bu denetimler İran'ın 1970 yılında imzaladığı bir BM anlaşması olan Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması kapsamında yapılıyordu.</span></span></p> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">İran geçen yıl ajansın iki denetim talebini aylar boyunca geri çevirdikten sonra izin vermişti.</span></span></p> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">Daha az detayın incelediği rutin denetimler ise 2015'te anlaşıldığı şekilde sürecek.</span></span></p> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">Rafael Grossi yeni anlaşmanın İran'ın tutumundaki değişikliği yansıttığını söyledi ve "İstikrarlı ve sürdürülebilir bir anlaşma için siyasi müzakereler gerekli, bu da benim karar verebileceğim bir konu değil" dedi.</span></span></p> <p dir="ltr"><strong><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">Anlaşma çok değerli bir süre tanıdı</span></span></strong></p> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı yöneticisi Rafael Grossi bunun iyi bir sonuç olduğunu söylüyor.</span></span></p> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">Bu anlaşma 2015'te imzalanan nükleer anlaşmayı hayata döndürme ve İran'ın nükleer faaliyetleri etrafındaki kriz halini sonlandırma potansiyeli taşıyor.</span></span></p> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">İran'ın Salı günü çıkarması beklenen yasa ajansın denetim imkanlarını ciddi biçimde azaltacak olsa da bu yeni anlaşma, geçici süreliğine bazı denetimlere izin sağlamaya devam edecek.</span></span></p> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">Anlaşmayı eleştirenler de olacaktır, özellikle 2015'teki anlaşmanın ve onu hayata döndürme girişimlerinin bir hata, anlamsız ve hatta tehlikeli olduğunu düşünenler arasında…</span></span></p> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">Fakat Biden yönetiminin müzakere masasına dönme isteğini açıklamasından sonra varılan bu anlaşma taraflara çok değerli bir süre tanıdı.</span></span></p> <p dir="ltr"><strong><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">İran neden şimdi harekete geçti?</span></span></strong></p> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">İran kısa vadede ABD üzerinde baskı kurmak istiyor. Anlaşmanın diğer imzacılarına da ABD'nin petrol, bankacılık ve finans sektöründeki yaptırımlarını kaldırması için baskı yapıyor.</span></span></p> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">Biden yönetimi ise ABD'nin bu anlaşmaya geri dönmesi için önce İran'ın anlaşmaya eksiksiz bir şekilde uyması gerektiğini söylüyor.</span></span></p> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">İran'ın ruhani lideri Ayetullah Hamaney ise ilk adımı ABD'nin atması gerektiğini belirtiyor.</span></span></p> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da 21 Şubat Pazar günü İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ile telefonda konuşmuş, ABD'nin anlaşmaya geri dönmesini beklediklerini söylemişti.</span></span></p> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">ABD'nin anlaşmadan çekilmesiyle birlikte İran'ın da şartları yerine getirmemesi, nükleer bomba yapmasına olanak sağlayacağı nedeniyle endişeye yol açıyor.</span></span></p> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken geçen ayki konuşmasında İran'ın birkaç hafta içinde nükleer silah yapabilecek malzemelere erişmesinin mümkün olabileceğini söylemişti.</span></span></p> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">Güncel İsrail tahminleri ise İran'ın nükleer bomba yapmasının iki yıl alabileceği yönünde.</span></span></p> </section>