<p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">Bilim insanları, bir nötron yıldızı ile bir kara delik arasında 10 gün içerisinde iki çarpışmanın yaşandığını tespit etti.</span></span></p> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">Araştırmacılar bu türden çarpışmaların olabildiğini tahmin etseler de ne sıklıkla olduklarını bilmiyordu.</span></span></p> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">Bu sebeple de söz konusu gözlemler, yıldızların ve galaksilerin nasıl oluştuğuna dair bazı bilgilerin yeniden gözden geçirilmesi anlamına gelebilir.</span></span></p> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">Sonuçları "harika" olarak yorumlayan Cardiff Üniversitesi'nden Prof. Vivien Raymond BBC'ye yaptığı açıklamada, "Tahta başına geri dönüp teorilerimizi yeniden yazmalıyız" dedi.</span></span></p> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">Raymond şöyle devam etti:</span></span></p> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">"Yeniden bir ders aldık. Bir şeyi varsaydığımızda, bir süre sonra yanlış olduğu kanıtlanma eğilimindeyiz. Bu yüzden zihnimizi açık tutmalı ve evrenin bize ne söylediğini görmeliyiz."</span></span></p> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">Çok güçlü yerçekimine sahip astronomik nesneler olan kara deliklerden ışık dahi kaçamaz. Nötron yıldızları ise son derece yoğun olan ölü yıldızlardır. Bir nötron yıldızından alınacak bir çay kaşığı dolusu maddenin yaklaşık dört milyar ton ağırlığında olduğu tahmin edilmekte.</span></span></p> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">Her iki nesneyi de kozmolojik canavarlar olarak tanımlamak mümkün. Ama kara delikler nötron yıldızlarından çok daha büyük.</span></span></p> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">5 Ocak 2020'de tespit edilen ilk çarpışmada, güneşin kütlesinin 6,5 katı bir kara delik, yine güneşten 1,5 kat daha büyük kütleli bir nötron yıldızına çarptı. </span></span></p> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">10 gün sonra ortaya çıkan ikinci çarpmada da da, güneş kütlesinden 10 kat büyük bir kara delik, 2 güneş kütlesine sahip bir nötron yıldızı ile birleşti.</span></span></p> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">Uzayda bu denli büyük nesneler çarpıştığında ise uzayın dokusunda yerçekimi dalgaları adı verilen dalganlamalar yaşanır. Araştırmacların da tespit ettikleri bu dalganlanmalar.</span></span></p> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">Araştırmacılar birçoğu benzer uyumsuz çarpışmalar olması muhtemel daha önceki gözlemleri de yeniden gözden geçirdi ve çarpışan iki kara delik ve iki nötron yıldızı tespit etti. Ancak bu, ilk kez bir nötron yıldızının bir karadeliğe doğru çarpması oldu.</span></span></p> <h2 id="Bu-son-çarpışma-neden-önemli" tabindex="-1"><strong><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">Bu son çarpışma neden önemli?</span></span></strong></h2> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">Mevcut teorilere ve geçmiş gözlemlere göre, nötron yıldızlarının diğer nötron yıldızlarıyla birlikte bulunma ve onlarla çarpışma eğilimleri mevcut. Aynı şey kara delikler için de geçerli.</span></span></p> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">Ancak Astrophysical Journal Letters'da yayımlanan bu araştırma sonuçlarına göre, iki nötron yıldızı ile iki kara delik çarpışması mevcut bilgilere meydan okuyabilir.</span></span></p> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">Bunun yerine karadeliklerin ve nötron yıldızlarının gerçekten yan yana bulunduğunu varsayan, başka teorilerden de söz edilebilir.</span></span></p> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">Bu alternatif teoriler, yıldızların ve galaksilerin, kozmosun nasıl oluştuğuna dair standart görüşlerle çizilen tablodan farklı şekillerde oluştuğuna işaret etmekte.</span></span></p> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">Örneğin, milyarlarca yıl boyunca yıldızlar; gezegenler ve galaksiler gibi daha büyük kozmik yapıların oluştuğu yapı taşlarının çoğunu üretti. Yıldızların içindeki demir, karbon ve oksijen gibi ağır elementlerin üretimi de evrendeki kara deliklerin ve nötron yıldız çiftlerinin oranı ile ilgili.</span></span></p> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">Yıldızların patladıklarında içlerindeki maddeleri dışarı itme gücü de kara delik ve nötron yıldızı çiftlerinin söz konusu oranıyla ilgili.</span></span></p> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">Sonuç olarak yapılan bu yeni keşif gösteriyor ki, yıldızlar daha az ağır element üretiyor ve ürettiği bu maddeleri daha önce düşünülenden daha az kuvvetle dışarı itiyor. Bu da evrenin gerçek dünya gözlemleri için çıkarımlara neden olabilir.</span></span></p> <h2 id="Bütün-bunlar-bize-yıldız-evriminin-zengin-bir-fotoğrafını-veriyor" tabindex="-1"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">'Bütün bunlar bize yıldız evriminin zengin bir fotoğrafını veriyor'</span></span></h2> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">Mevcut hiçbir teori, gökbilimcilerin gece gökyüzünde gördüklerini tam olarak açıklayamıyor. Ancak Dr. Raymond'a göre, fikirlerin pek çoğu bildiklerimize daha iyi uyacak şekilde düzenlenebilir.</span></span></p> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">BBC'ye konuşan Glasgow Üniversitesi'nden Profesör Sheila Rowan, karadeliklerin ve nötron yıldızlarının son altı yıldaki çarpışmalarının türü ve sıklığına ilişkin gözlemlerin, galaksilerin içindeki dinamiklerin her zamankinden daha ayrıntılı bir resmini çizdiğini söyledi.</span></span></p> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">Rowan, "Bütün bunlar bize yıldız evriminin zengin bir fotoğrafını veriyor. Bu son gözlem, evrende ne olduğunu ve nasıl bu hale gelindiğini anlamamız için bir başka ilk" diye konuştu.</span></span></p> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">Çarpışmalar, iki büyük gök cisminin çarpışmasıyla oluşan yerçekimi dalgalarının ölçümüyle tespit edildi. Durgun bir suya atılan taş gibi, çarpışmanın ardından uzayın dokusunda da benzer dalgalanmalar oldu.</span></span></p> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">Uzayda yüz milyonlarca ışıkyılı boyunca seyahat eden bu dalgalanmalar 18 ülkeden bin 300'den fazla bilim insanından oluşan Kütle Çekim Dalga Gözlemevi (ALIGO) işbirliği ile tespit edildi. </span></span></p> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">Ekip gelecekte hem uzayda hem de yeryüzünde teleskoplar tarafından da gözlemlenen nötron yıldızı-kara delik çarpışmalarını tespit etmeyi umuyor.</span></span></p> <p dir="ltr"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif;">Bu olası keşif de nötron yıldızlarının kaynağı olan süper ağır malzemeler hakkında daha fazla bilgi edinmeyi sağlayacak.</span></span></p>