Brüksel'deki yetkililer, 31 Aralık'ta sona erecek olan Avrupa Birliği (AB) anlaşmalarının sonrasında uygulanacak yeni ticaret anlaşması üzerinde, son tarih yaklaşmadan önce uzlaşmaya çalışıldığını ve muhtemelen Noel günü olan 25 Aralık'tan önce bir ticaret anlaşmasının açıklanabileceğini söyledi.
İngiltere, AB'den 31 Ocak 2020'de çıkmıştı ancak ticaret işbirliğinin 11 ay daha sürmesine karar verilmişti. Bu geçiş süresi 31 Aralık 2020'de dolmadan önce Ocak ayından itibaren uygulanacak yeni kurallara karar verilmesi, hem Brüksel'de hem Londra'da bu kuralların onaylanması ve anlaşmanın imzalanması gerekiyor.
İki taraf koronavirüs salgınıyla mücadele ederken bir yandan da aylar süren zorlu müzakereleri yürüttü.
Perşembe sabah saatlerinde Boris Johnson ve Ursula von der Leyen'in telefon konuşması yapması ve ardından basın toplantısı düzenlemeleri bekleniyor.
Son tarih olan 31 Aralık'a yaklaşılırken görüşme trafiği hızlanmış; İngiltere ile Avrupa kıtası arasındaki sularda balıkçılık yapılması ve ortak güvenliğin nasıl sağlanacağı üzerine tartışmalar yoğunluk kazanmıştı.
Anlaşma olmaması halinde iki tarafın da ithalat ve ihracat için ödeyeceği vergiler artacak, bu da ilgili ürünlerin fiyatlarını etkileyecek. Bunu engellemek için iki tarafın da yoğun çaba harcadığı belirtildi.
BBC politika editörü Laura Kuenssberg, son dönemde Johnson ve von der Leyen'in imzalanacak metnin son halini alması için dört kez telefonda görüştüğünü; müzakerecilerin son birkaç detay üzerine çalıştığını söyledi.
Bu detaylar arasında İngiltere kara sularında farklı balık türleri için farklı avlanma kotaları belirlemek de var.
Avrupa Adalet Divanı'nın yeni anlaşma kapsamında bir rolü olmayacak. Tarafların anlaşmazlık durumunda AB hukuku yerine uluslararası hukuka bağlı kalınacak farklı bir sistem üzerinde anlaştığı belirtiliyor.
Buna ek olarak, beş yıl içinde taraflar yeni balıkçılık anlaşmaları yapacak. Böylece sürecin sonunda İngiltere'nin, kendi sularındaki balıkların üçte ikisini avlama hakkına sahip olması planlanıyor.
İmzalanması planlanan anlaşma yaklaşık 2,000 sayfa uzunluğunda. Tarafların uzlaşması halinde, şu an tatilde olan İngiltere parlamentosunun 31 Aralık'tan önce anlaşmayı onaylaması ve 1 Ocak'tan önce yürürlüğe sokması için özel toplantı çağrısıyla açılması planlanıyor.
AB tarafı da ocak ayında yapacağı toplantıyı öne çekip anlaşmanın 1 Ocak'tan önce yürürlüğe girebilmesi için erken tarihte bir oylama yapabilir. Anlaşmanın içeriğine bağlı olarak her AB üyesi ülkenin kendi parlamentosundan da ayrı onay alınması gerekebilir. Ancak bu, zamana yayılabilecek bir süreç.
Ne olmuştu?
- Brexit gerçekleşti ancak kurallar hemen uygulanmaya başlamadı: İngiltere 31 Ocak 2020'de AB'den ayrıldı, ancak Brexit sonrası ticaret anlaşması için liderlerin daha fazla zamana ihtiyacı vardı. Bu sebeple müzakereler için 11 ay daha zaman tanındı.
- Görüşmeler başladı: İngiltere ve AB'nin ticaret anlaşması ve balıkçılık hakları gibi konularda uzlaşmak için 31 Aralık 2020'ye kadar vakti var.
- Anlaşma olmazsa: İngiltere ve AB arasındaki ticari ürünlere gümrük kontrolleri ve ek vergiler başlayacak. Ancak anlaşma olsa da olmasa da AB'ye üyelik sürecinden farklı kuralar olacağı için için farklılılar yaşanacak.
- Üzerinde uzlaşılması için çalışılan son detayların balıkçılık hakları üzerinde olduğu tahmin ediliyor.
- İngiltere, kendi sularında 1 Ocak'tan itibaren balıkçılık konusunda hak sahibi olmak istiyor. Bazı balık türlerinin avlanması için mevcut kota sisteminde yer alan kısıtlamaların da genişletilmesini istiyor.
AB ise İngiltere'nin hak sahibi olması ve kotaların genişletilmesi sürecinin zamana yayılmasını istiyor. Böylece Fransa, İspanya ve diğer üye ülkelerden giden balıkçıların bir süre daha avlanma hakkı olması gerektiğini savunuyor.
Balıkçılık dışında son ana kadar süren bir anlaşmazlık da İngiltere'nin AB ile ticaret yapan şirketlerinin AB kurallarına bağlı kalması gerekliliği üzerine oldu. AB, üye ülkelerdeki şirketlerle İngiltere'deki AB'ye ticaret yapan şirketlerin aynı kurallara bağlı kalmasını istiyor. Aksi halde yaşanacak anlaşmazlıkların nasıl çözüleceği üzerine de yoğun müzakerelerin sürdüğü biliniyor.
Müzakerelerin sürdüğü binaya 23 Aralık akşamı geç saatte pizza siparişi verildi
BBC Avrupa muhabiri Kevin Connolly'nin analizi:
Avrupa Noel tatiline girmeden önce yapılan son görüşmeler devam ettikçe Brüksel'de anlaşmaya varılacağına dair iyimserlik hiç azalmadı. Ancak bu iyimserlik bir anlaşmaya da dönüşmedi.
Akşamın geç saatlerinde görüşmeleri sürdüren yetkililer için sipariş edilen pizzalar, bsikletli bir elemanın elinde Avrupa Komisyonu binasına ulaştı.
Gecenin ilerleyen saatlerinde yetkililerin hâlâ İngiltere'nin sularında AB ülkelerinden gelen balıkçı teknelerinin bazı balık türlerini avlama kotaları üzerinde müzakerelere devam ettiği anlaşılıyor.
Her bir AB üyesi ülkenin de anlaşmanın şartlarını kabul etmesi gerekiyor ancak süreç boyunca sürekli bilgilendirildikleri için anlaşma imzalandığında hiçbiri için bir sürpriz olması beklenmiyor.
Halkın anlaşmayı kabullenmesi İngiltere için, Avrupa ülkelerinden çok daha ciddi bir baskı unsuru.
Avrupa Parlamentosu, anlaşmaya varılması halinde gelecek yılın başında geriye dönük olarak onay oylaması yapacak. Ancak İngiliz hükümetinin anlaşmayı 31 Aralık'tan önce parlamentoya götürmesi gerekiyor.
İngiltere'de bakanlar, Brexit sonrası 11 aydır devam eden AB kurallarının daha fazla devam edemeyeceğini ve anlaşma tarihinin 31 Aralık'tan sonraya ertelenemeyeceğini belirtti.
Daha önceki Muhafazakar Başbakan Theresa May'in vardığı anlaşmaya şiddetle karşı çıkan Brexit'i destekleyen Muhafazakar Milletvekilleri'nin Avrupa Araştırma Grubu, en iyi avukatlarını yeni anlaşmayı incelemek üzere görevlendireceğini açıkladı.
Başkan Mark Francois ve yardımcısı David Jones, "İngiltere'nin egemenliğini gerçek anlamda koruduğundan emin olmak için detaylı bir inceleme yapacaklarını" söyledi.
