İstifasıyla Boris Johnson'un düşüşüne yol açan süreci başlatan iki isimden biri olan eski Maliye Bakanı Rishi Sunak aslında partinin parlamento grubunda yapılan beş tur oylamayı sürekli önde götürdü. Fakat sonucu, bu turlarda en çok oyu alan ilk iki aday Rishi Sunak ve en yakın rakibi Liz Truss arasında parti üyelerinin yapacağı tercih belirleyecek.
Eylül ayının başlarında sonucu açıklanacak bu yoklamayla sadece Muhafazakar Parti'nin yeni lideri değil aynı zamanda Birleşik Krallık'ın da başbakanı belirlenmiş olacak.
Neler vadediyor?
2020 yılının Şubat ayında Maliye Bakanı olan Sunak bir kaç hafta içinde Covid salgını ve kapatmalarla büyük bir daralmaya giren ekonominin yönetimindeydi.
Bu yarışta başından bu yana yıl sonuna kadar yüzde 11'i bulacağı tahmin edilen enflasyon kontrol altına alınıncaya kadar vergilerde indirim yapmayacağını söyleyerek diğer adaylardan farklı bir çizgide duran Sunak, en önde gelen eski kabine üyelerinin desteğini aldı.
Maliye Bakanlığı döneminde sağlık ve sosyal yardım bütçesini desteklemek amacıyla sosyal sigorta primlerini yükseltmiş aynı zamanda prim ödeyecek asgari gelir sınırını artırmıştı.
Sunak lider seçilirse,
- Enflasyon kontrol altına alındıktan sonra vergilerde indirime gitmeyi
- Bir sonraki yasama yılının sonuna kadar gelir vergisini düşürmeyi
- Kamu çalışanlarının ücret pazarlıklarını bağımsız bir kurula devretmeyi
- 2023 Nisan ayı itibariyle kurumlar vergisini yüzde 19'dan yüzde 25'e çıkarmayı
- Savunma bütçesini mevcut GSYİH'nın yüzde 2'si düzeyinde sürdürmeyi vadediyor.
Maliye Bakanlığı ve soru işaretleri
Birinci Covid dalgası sırasında 40 yaşına giren Sunak Maliye Bakanlığı döneminde birçokları için kamu maliyesinin başında istikrarlı ve güven veren bir yönetim sergiledi.
2020 yılının ilkbaharında pandemi sürecinde halkı desteklemek için "ne gerekiyorsa" yapmayı vaadeden Sunak 350 milyar sterlinlik bir yardım paketi açıkladı ve o dönem kamuoyu nezdinde müthiş puan topladı.
Fakat İngiltere ekonomisindeki fırtınalar bir türlü dinmedikçe bu puanlar eridi ve hepsinin üstüne Sunak 2020 yılında Başbakanlık binasında Covid kurallarını ihlal eden yetkililerden biri olarak polis tarafından para cezasına çarptırıldı.
Bu yılın Nisan ayında Sunak ve milyarder bir iş insanı olan ama vergisini bu ülkede ödemeyen eşi Akshata Murty'nin mali durumu ve vergi cennetleriyle ilişkileri konusundaki iddialar ciddi tartışma yarattı. Akshata Murty daha sonra eşi üzerindeki siyasi baskıyı hafifletmek için ülke dışında elde ettiği gelirlerin vergisini Birleşik Krallık'ta ödemeye başlayacağını açıklamak zorunda kaldı.
Independent gazetesi Sunak'ın birer vergi cenneti olan British Virgin Adaları ve Cayman Adaları'ndaki şirketlerden gelir elde ettiğini ileri süren bir haber yayınladı. Sunak'ın sözcüsü iddiaları yalanlayan bir açıklama yaptı.
Hint kökenli bir aileden
1980 Southampton doğumlu Sunak'ın her ikisi de Hint kökenli olan anne ve babası Birleşik Krallık'a Afrika'nın doğusundan 1960'larda göçmüş.
Son derece seçkin bir özel okul olan Winchester Koleji'ne giden Sunak yaz tatillerinde garson olarak çalıştı. Daha sonra Oxford Üniversitesi'nde felsefe, siyaset ve ekonomi okudu. Lisans üstü yaptığı Stanford Üniversitesi'nde, dev bilişim şirket iInfosys'in kurucularından, Hint asıllı milyarder Narayana Murthy'nin kızı ve mirasçısı olan eşi Akshata Murthy ile tanıştı.
Bir süre Goldman Sachs şirketinde analist olarak çalışan Sunak daha sonra iki yüksek riskli yatırım fonunun kuruluşuna ortak oldu. Kişisel serveti en büyük Muhafazakar milletvekillerinden biri olduğu düşünülen Sunak, varlığı konusunda şimdiye kadar bir açıklama yapmadı.
2015 yılından bu yana Yorkshire bölgesindeki Richmond'dan Muhafazakar milletvekili olan Sunak Theresa May hükümetinde bakan yardımcılığı yapmış, daha sonra Boris Johnson hükümetinde Hazine baş müsteşarlığına getirilmişti.
2020 yılı Şubat ayında Maliye bakanlığına getirilen Sunak başlangıçta Boris Johnson'un sıkı bir destekçisiydi ama onun sonunu getiren ilk istifalardan biri oldu. İstifa mektubunda ekonomiye yaklaşımının Johnson'unkinden temel farklılıklar içerdiğini söyledi.
Brexit kampanyası sırasında AB'den ayrılığı savunan Muhafazakar çoğunluk içerisinde yer aldı. O dönem kaleme aldığı bir yazıda İngiltere'nin, AB'den ayrılmakla daha özgür, daha adil ve daha gönençli bir ülke olacağı görüşünü savundu. Brexit'i savunurken dile getirdiği bir başka sebep ise göçün sınırlandırılması ve "ülkenin kendi sınırlarını kontrol edebilmesi" imkanı idi.
Etnik köken önemli mi?
Tıpkı Johnson hükümetinden istifa eden ama liderlik yarışına girmeyen Sağlık Bakanı Sajid Javid gibi Rishi Sunak da anne babası göçmen olup kendisi İngiltere'de doğmuş biri ve kimliğinin kendisi için önemli olduğunu söylüyor.
2019'da BBC'deki bir mülakatında "Benim annem babam buraya göçtüler. Dolayısıyla anne babaları başka yerde dünyaya gelmiş, burada bir hayat kurmaya gelmiş, kendileri ise burada doğmuş bir kuşaktan söz ediyoruz" demişti.
"Yetiştiğim kültüre uygun olarak hafta sonları tapınağa gidiyorum. Hindu'yum. Ama aynı zamanda Cumartesi günleri Southampton futbol takımının maçındayım. Bunların ikisini de yapıyorsunuz" diye sürdürmüştü.
Yetişirken çok fazla ırkçılıkla karşılaşmadığı için şanslı olduğunu söyleyen Sunak buna karşılık hiç unutamadığı bir olayı aktarmıştı.
"Muhtemelen ergen yaşların ortalarındaydım. Küçük erkek ve kız kardeşlerimle beraber ayak üstü yemek yenen bir restorana gitmiştik. Ben onlara göz kulak oluyordum. Yakınımızda birileri oturuyordu. Ve hayatımda ilk kez etnik kökenle ilgili çok nahoş şeyler söylendiğini duydum. Canım yanmıştı. Hala hatırlarım. Hiç unutmadım."
Mülakatın sonunda Sunak, bu tür bir şeyin bugünün İngiltere'sinde yaşanabileceğini hiç sanmadığını da söylemişti. (BBC TÜRKÇE)
