Evlatlarını kaybetmek bir aile için en acı verici durumlardan biri. Berlinli bir anne bir yandan çocuğunu kaybetmenin acısına alışmaya çalışırken bir yandan da hukuki bir mücadele yürütüyor. Anne Simone W.'nin kızı yaklaşık beş yıl önce gara girmek üzere olan bir trenin altında kalarak can verdi. Olayın intihar mı kaza mı olup olmadığı bugüne kadar aydınlatılamadı. 15 yaşındaki kızlarının ölüm nedeni bugüne kadar açıklığa kavuşturulamadığı için aile genç kızın Facebook hesabına bakarak sorularına cevap bulmayı umuyor. Kızlarının Facebook hesabına erişim hakkı elde etmek isteyen aile bu gerekçeyle Facebook'a dava açtı. Uzun süren davanın temyiz süreci Nisan ayında Berlin'deki yetkili mahkemede başladı. Hakimler, Simone W. ile sosyal medya devi arasındaki hukuki anlaşmazlığa çözüm bulabilmek için taraflara düşünme süresi tanıdı, ancak şu ana kadar taraflar arasında anlaşma sağlanamadı. Mahkeme ile Facebook karşı karşıya Peki ailenin kızlarının dijital hesapları üzerinde miras hakkı var mı? 2015 yılında başlayan davada Berlin Eyalet Mahkemesi aile lehinde karar vermiş ve aile bireylerinin dijital miraslarının da aile üyelerine kalması gerektiği yönünde görüş bildirmişti. Yetkili yargıçlar Facebook'un hesabın giriş haklarını aileye devretmesi gerektiğine hükmetmişti. Yargıçlar ayrıca çocuğun reşit olmaması durumunda ailenin çocukların dijital platformlardaki aktiviteleri hakkında bilgi sahibi olmasının çocuğun kişisel haklarını zedelemediğine kanaat getirmişti. Facebook ise davayı temyize götürdü. Amerikan şirketi Facebook'un hukuki temsilcileri, mahkemeye kararın genç kızın Facebook üzerinden mesajlaştığı herkesi ilgilendirdiği, bu nedenle yazışmaların 'gizli' kalması gerektiği şeklinde gerekçe sundu. Bu konu, uzmanları Berlin'de devam eden davadan bağımısız olarak da ilgilendiren bir husus. Zürih Uygulamalı Bilimler Yüksekokulu'ndan Bilişim Hizmetleri Dalı Öğretim Üyesi Elcke Brucker-Kley, "Ailenin ölen birinin ardından hesaba erişim sağlamayı istemesini anlıyorum. Ancak, soru şu: Bu platform erişim hakkını devretmeye yetkili mi? Ölen kişinin muhtemelen Facebook'ta da veri paylaşımında bulunduğu, fakat akrabası olmayan bir çevresi vardır" diyor. Dijital mirasın akıbeti Dijital mirasımıza günün birinde ne olacağı sorusu gün geçtikçe anlam kazanıyor. Özellikle çok sayıda paylaşımda bulunan ve başka paylaşımlarda da adı geçen Facebook kullanıcılarının hesaplarına ne olacağı merak konusu. Bu verilerden bir kısmı kişiye ait bilgisayarda kaydedilmiyor, dolayısıyla ailenin de bu verilere erişimi yok. Öte yandan Twitter, Instagram gibi diğer sosyal medya platformlarındaki paylaşımlara da hesap sahibinin ölümü sonrası ne olacağı bilinmiyor. Facebook kullanıcılara ölümlerinden sonra hesaplarına ne olacağı konusunda çeşitli seçenekler sunuyor. Bu seçeneklerden biri, ölümle birlikte hesabın da silinmesi. Facebook ayarlarında yapılan bir düzenleme ile hesabın silinmesi talimatı verilebiliyor. Diğer bir seçenek ise hesabın bir tür anı hesabına dönüşmesi. Kullanıcının ölümü durumunda, adının yanında 'anısına' ibaresi çıkıyor. Böylece arkadaşları ve yakınları duvarında paylaşımlarda bulunmaya devam edebiliyor. Ancak 'anı' durumuna dönüştürülen hesaplara kimsenin erişim hakkı bulunmuyor. Berlin'de görülen davada da böyle bir durum söz konusu. Aile kızlarına kendilerine şifreyi vermesi kaydıyla 14 yaşında bir Facebook hesabı açması izni vermişti, ancak kızının vefatının ardından hesaba giriş yapmak isteyen anne hesaba giriş yapamadığını ve hesabın 'anı' durumuna dönüştürülmüş olduğunu gördü. Hesabın nasıl bu şekle dönüştürüldüğü bilinmiyor. Facebook kullanıcıları, vefatlarından sonra hesabın kontrol yetkilerini devredebilecekleri bir kişiyi tayin edebiliyor. Ancak bunun için kullanıcıların reşit olması gerekiyor. Berlin'deki genç kız ise hayatını kaybettiğinde sadece 15 yaşındaydı. Ne var ki hesabın kontrolünün devredildiği kişinin de yetkileri geniş değil. Ölümden sonra hesabı devralan kişi Facebook hesabı üzerinden paylaşımlarda bulunamıyor, eski fotoğrafları veya paylaşımları arşivleyemiyor, mesajları okuyamıyor. Oysa Berlin'deki anne hukuk mücadelesi yoluyla buna ulaşmayı hedefliyor. "Eğer ölürsem..." Peki öldüklerinden sonra da Facebook hesabı üzerinde kontrolünü kaybetmek istemeynler için hiç mi imkan yok? "If I die" (Eğer ölürsem) adlı Facebook uygulaması tam olarak da bu kişiler için geliştirilmiş. Böylece kullanıcılar ölümlerinden sonra hesabın ne şekilde görüneceği konusundaki kararlarını Facebook'a bildirebiliyor. Kısa bir metin yazabiliyor veya video yükleyebiliyorlar. Bu içerikler, kullanıcının seçtiği üç kişinin ölümü teyit etmesi durumunda yayınlanıyor. Ancak Zürihli bilişim uzmanı Brucker-Kley'e göre pek çok genç bu tedbirleri almıyor. Uzman, "Önemli bir dijital mirası olanlar ölümleri veya ölümlerinden sonra geriye ne kalacağı konusuna kafa yormuyor. Dijital miras listelerinde üst sırlarda değil" diyor. Berlin'de salı günü verilmesi beklenen mahkeme kararının bu konuda yön gösterici olması bekleniyor. ©Deutsche Welle Türkçe Carla Bleiker