İngiltere'de yapılan iki ayrı araştırma, koronavirüsün neden olduğu Covid-19 hastalığına yakalandıktan aylar sonra hala iyileşemeyenlerin ağırlıkla orta yaştaki kadınlar olduğunu ortaya koydu. Hastalığının ilk tedavisi yapıldıktan sonra etkisini aylarca sürdürmesi'Uzun Covid' diye adlandırılıyor. Araştırmaya katılanların yüzde 70'inin, koronavirüse yakalandıktan beş ay sonra hala anksiyete, nefes darlığı, aşırı yorgunluk, kas ağrıları ve zihin bulanıklığı gibi bir çok rahatsızlık çektikleri ve en çok da orta yaş grubundaki kadınların etkilendiği gözlendi. Ama aynı araştırmaya göre, hastalığın etkilerinin uzun sürmesinin, ilk başta ağır geçirilip geçirilmemesiyle bir bağlantısı yok. Daha hafif geçirenlerde de uzun dönemli etkiler görülebiliyor. Orta yaş grubundaki kadınlarda etkilerin daha uzun süre görülmesi, uzmanlara göre kadın bedeninin hastalıkla mücadelede gösterdiği farklılıklarla açıklanabilir. Araştırmada neler incelendi? Daha kapsamlı olan ve henüz bağımsız uzmanların yorumlamadığı Leicester Üniversitesi'nin araştırmasında, geçen yıl Birleşik Krallık'ta Covid-19 teşhisiyle hastaneye kaldırılan 1000 hastanın durumu izlendi. Hastalananların yüzde 70'inin hastaneden taburcu olduktan beş ay sonra hala tam olarak iyileşmediği, en çok da kadınların etkilendiği görüldü. İngiltere, İskoçya, Galler ve Kuzey İrlanda'dan oluşan Birleşik Krallık'ta salgının başlangıcından bu yana 400 binden fazla insan Covid-19 teşhisiyle hastaneye yattı. İkinci ve daha dar kapsamlı bir araştırma ise Glasgow Üniversitesi tarafından yapıldı. Henüz yayımlanmamış olan bu araştırmanın ilk bulgularına göre, hastaneden taburcu olduktan 7 ay sonra, hala nefes darlığı çekme ihtimali 50 yaşın altındaki kadınlarda aynı yaştaki erkeklere kıyasla 7 kez daha fazla. Aynı şekilde aşırı yorgunluk göstermeleri ihtimali de aynı yaştaki erkeklerden iki kat fazla. 'Uzun Covid' yüzünden işe dönemeyenler Leicester Üniversitesi'nin araştırması, "Uzun Covid" belirtileri yüzünden, izlenen hasta grubundan insanların yüzde 18'inin çalışmaya başlayamadığını ve yüzde 19'unun da işlerini değiştirmek zorunda kaldıklarını da ortaya koydu. Hastanede çoğu antibiyotik tedavisi gören ve üçte biri oksijen takviyesi alan bu 1000 hastadan sadece dörtte biri yoğun bakıma yatmış. Ama hastanede çok kısa kalanlarda bile aylar sonra Covid'in etkilerinin görülebildiği gözlendi. Covid geçirip de aylar sonra normal hayata dönemeyen hasta grubuna yakından bakıldığında ise, bunların çoğunun 40 ile 60 yaş arasında, iki ya da daha çok riskli hastalığı olan, beyaz kadınlar olduğu ve solunum cihazına bağlandıkları görüldü. Leicester Üniversitesi'nin araştırması, Covid teşhisiyle hastaneye yatıp taburcu olan 1000 kişiyi kapsıyor 'Bağışıklık sistemi farklı tepki veriyor' Leicester Üniversitesi öğretim üyesi ve solunum yolları hastalıkları uzmanı Dr Rachael Evans, "kalıcı sağlık problemlerinin önemli bir kısmı, en çok da akciğerlerde yol açtıkları tahribat ile tarif edilen, hastalığın şiddetiyle bağlantılı değil" diyor. Bu da uzmanların, orta yaş grubundaki kadınların neden hastalıktan daha uzun süre etkilendiğinin gerisinde başka sebepler olabileceği sonucuna varmasına yol açmış. Sadece kadın hastalara bakıldığında uzun Covid'den en çok etkilenenler orta yaş grubuyken, 40'ın altında ya da 60'ın üzerindeki yaşlardaki kadınların daha çabuk iyileşebildikleri de görülmüş. Araştırmanın bulgularını raporlaştıran Edinburgh Üniversitesi Hastanesi yoğun bakım bölümünden Dr Nazir Lone, bunda 60 yaş üzeri kadın hastalardaki ölüm oranının yüksek olmasının, dolayısıyla daha genç yaştakilerin hastalığı atlatsa da etkilerini uzun süre atlatamamasının da etkisi olabileceğine dikkat çekiyor. Yaş grubu bakımından bakıldığında böyle olabilir ama "Neden kadınlar?" diye sorulduğunda ise kadınların "erkeklerden faklı bir bağışıklık tepkisi gösteriyor olabileceğine" işaret ediyor. Buna karşılık erkeklerin koronavirüsle enfekte olduktan sonra hastaneye yatma oranı kadınlara göre daha yüksek. Covid hastalarının hastaneden çıktıktan sonraki durumlarını izleyen çalışmanın bir diğer bulgusu da, hastaneden taburcu olduktan 5 ay sonra hala şiddetli belirtiler gösteren kişilerin çoğunun vücudunda CRP diye adlandırılan kimyasal maddenin normalin çok üzerinde olması. Bu kimyasal madde, vücutta enflamasyona işaret ediyor. Bu kimyasal madde, vücudun sağlıklı hücre ve organlara saldırdığı bağışıklık sistemi hastalıklarına daha çok yakalanan orta yaş grubundaki kadınlarda da yüksek. Leicester Üniversitesi'nden Profesör Louise Wain, "Bu, Covid sonrası belirtilerin neden bu yaş grubu kadınlarda daha yaygın olduğunu açıklayabilir ama süreci tam olarak anlayabilmek için daha derinlemesine araştırma yapmak gerekiyor" dedi. Araştırmacılar ayrıca izledikleri hastaları, Covid sonrası zihni ve bedeni sağlık sorunları bakımından dört gruba ayırarak incelediler. Bunlar arasında en çok "zihin bulanıklığı" görülen grubun daha çok ileri yaşta erkekler olduğu görüldü. Profesör Wain, "Covid sonrası süreçte farklı grupların ortaya çıkışı ve vücutta enflamasyonun sürmesi, bizlere Covid'in uzun sürmesine yol açan biyolojik mekanizmalarla ilgili bundan sonra yapacağımız araştırmalar için önemli ipuçlarını veriyor" diyor. Glasgow'daki araştırmanın sonuçları Glasgow Üniversitesi'nin araştırması Birleşik Krallık'taki 31 hastaneden taburcu olan 327 hastanın izlenmesine dayanıyor. Bu araştırma da, 50 yaşın altındaki kadınların, Covid-19'a yakalandıktan sonraki 7 ay içerisinde tam olarak iyileştiklerini söyleme ihtimalinin aynı yaştaki erkeklere göre beş kez daha az olduğunu ortaya koydu. Bu yaş grubundaki kadınların ayrıca, yeni bir kalıcı özürlülük edinmeleri ihtimalinin aynı hastalığa yakalanan, aynı yaştaki erkeklere göre çok daha yüksek olduğu sonucuna varıldı. Araştırma bu yeni özürlülüklerin daha ziyade hafıza, hareket kaabiliyeti, görme ve işitme konularında ortaya çıktığını kaydediyor. Çalışmayı raporlayan grubun başındaki, Glasgow Üniversitesi Virüs Araştırma Merkezi'nden Dr Janet Scott, "Araştırmamız Covid-19'a yakalananlarda görülen uzun dönemli sağlık sorunları arasında yeni bir özürlülük, nefes darlığı ve yaşam kalitesinde düşüşün olduğunu gösterdi. Bu bulgular 50 yaşın altındaki, genç, daha önce sağlıklı olan hastalarda bile ortayya çıkıyor ve en çok da daha genç yaşta kadınlarda görülüyor" diyor. Dr Scott, bu bulguların salgınla mücadele politikaları ve aşı stratejileri geliştirimmesi süreçleri üzerinde hayati etkileri olabileceğini de ekliyor. Her iki araştırmaya da katkı yapan Dr Lone ise Covid sonrası uzun süre sağlık sorunları devam insanların tespit edilmesi ve ihtiyaçlarına uygun olarak diyetisyeninden sosyal danışmanına kadar her türlü uzmanın desteğinin sağlanmasının önemine işaret ediyor.