Geçtiğimiz hafta Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) sürpriz bir şekilde 500 baz puan faiz artırarak politika faizini yüzde 50 seviyesine çıkardı. Söz konusu faiz kararının ardından bankalar ise tüketici kredisi ve ticari kredilerde arka arkaya faiz artışına gitti. Geçtiğimiz hafta ihtiyaç kredisi ve ticari kredi faizlerini halihazırda artıran bankalar bu haftaya da tüm kredi türlerinde faiz artışı ile başladı.
İhtiyaç kredi faizlerinde 40-200 baz puan arasında bir artış görülürken ticari kredi faizlerinde ise 700 baz puanlık bir artış gerçekleşti. Artışın ardından ihtiyaç kredilerinde aylık yüzde 6’lara varan faiz oranları görülürken, bir haftada yaklaşık yüzde 13,50 faiz artışı görülen ticari kredilerde ise faizler yıllık bazda yüzde 75 seviyelerine dek çıktı.
Bu noktada belirtmek gerekiyor ki yüksek faizlere ek olarak üst sınır kısıtlamaları da bulunuyor. Şöyle ki, sözgelimi yüksek faiz oranlarına rağmen bir banka şubesinden ticari kredi alınmak isterse başvurulan şube, şubeden şubeye farklılık göstermekle birlikte belirli üst sınırlara kadar kredileri kendi başına onaylayabiliyor. Bu sınır ise yaklaşık 200 - 300 bin lira civarı. 500 bin lira - 1 milyon lira arasındaki ticari krediler için ise banka üst yönetiminin kararı olmadan karar verilemiyor. Bu duruma ek olarak TCMB’nin mart ayının başlangıcında aldığı ticari kredilerde bankaların aylık büyüme sınırını yüzde 2,5 seviyesinden yüzde 2’ye indirme kararı da eklendiğinde sınırlamanın daha genişlediği görülüyor.
Diğer ekonomilerde durum nasıl?
Merkez bankalarının küresel çapta yüksek faiz uyguladığı bu dönemde diğer ekonomilerin mevcut durumunu anlamak, Türkiye ekonomisi ile kıyas yapabilmek adına önem arz etmektedir. Sözgelimi, Avrupa Merkez Bankasının (ECB) 3 temel faiz oranı olan ana refinansman faizi yüzde 4,50, marjinal fonlama faizi yüzde 4,75 ve mevduat faizi ise yüzde 4 seviyesinde bulunmakta. ECB veri sisteminde, Euro Bölgesi’ndeki 20 ülke baz alınarak hazırlanan 2024 yılı ocak ayı kredi verilerine bakıldığında şöyle bir tablo göze çarpıyor: tüketici kredilerinde ortalama faiz artarak aylık bazda yüzde 8,02 seviyesine yükselirken konut kredilerinde ortalama faiz seviyesi aylık bazda yüzde 3,87 seviyesine inmiş; ticari kredilerde de faizler düşüşle ortalama yüzde 5,14 seviyesinde.
Tüketici kredisi özelinde incelendiğinde aylık bazda en düşük faiz oranı yüzde 1,48 ile Malta’da kaydedilirken en yüksek faiz oranı ise yüzde 13,87 ile Letonya’da görülmekte. Bölgenin en büyük ekonomisi olan Almanya’da aylık faiz oranı yüzde 8,49 iken ikinci en büyük ekonomi olan Fransa’da ise yüzde 6,47 seviyesinde.
Konut kredisine bakıldığında ise farklı bir tablo göze çarpmakta. En düşük faiz oranı yüzde 2,37 ile Malta’da görülürken en yüksek faiz oranı ise yüzde 5,88 ile Letonya’da. Almanya’da yüzde 3,85\ Fransa’da ise yüzde 3,59’luk faiz oranları dikkat çekiyor.
Ticari kredilerde en düşük oran yüzde 4 ile Hollanda’da görülürken en yüksek oran yüzde 6,84 ile yine Letonya’ya ait. Almanya yüzde 5,31’lik faiz oranı ile ortalamanın üzerinde kalırken Fransa ise yüzde 4,82 ile ortalamanın altında.
